Sociaal veilige verenigingen

Hoewel de situatie bij iedereen anders is, zijn er enkele gemene delers te beschrijven om te komen tot een sociaal veilige vereniging. Daarbij hoort in ieder geval het creëren van een veilige omgeving waarin alle leden zich gerespecteerd en gesteund voelen. Ook het voorkomen en aanpakken van incidenten van intimidatie, pesten, discriminatie en misbruik van macht hoort daarbij. Het vergroten van bewustzijn en begrip onder de leden hangt daar sterk mee samen. De ene plek is de andere niet. Daarom is het belangrijk om per vereniging de specifieke situatie in kaart te brengen en eventuele problemen met betrekking tot sociale veiligheid te identificeren (denk aan intimidatie, pesten, discriminatie, of misbruik van macht). Met deze unieke context kunnen de doelstellingen specifiek worden gemaakt.

Afhankelijk van de unieke context van de vereniging, kan er worden gewerkt aan specifieke maatregelen om eventuele problemen aan te pakken en/of te voorkomen. Een veilige vereniging voor iedereen begint echter bij een goede basis. De vier basiseisen helpen hierbij: door als club te voldoen aan deze vier eisen, heb je een goed fundament om de sociale veiligheid te waarborgen.

1. Verklaring Omtrent Gedrag (VOG)
   Zorg ervoor dat alle vrijwilligers en begeleiders een geldige VOG kunnen overleggen. Dit geldt in het bijzonder voor degenen die met kwetsbare groepen werken.
2. Vertrouwenscontactpersoon op de club
   Wijs minimaal één vertrouwenscontactpersoon aan binnen de vereniging. De vertrouwenspersoon fungeert als aanspreekpunt voor leden die bijvoorbeeld te maken hebben met sociale onveiligheid. Zorg ervoor dat deze vertrouwenspersoon getraind is in het omgaan met vertrouwelijke informatie en het bieden van ondersteuning. Het is van belang de contactgegevens van deze persoon breed bekend te maken bij alle leden en vrijwilligers.
3. Verenigingsbrede Gedragscode
   Ontwikkel een gedragscode die geldt voor alle leden en vrijwilligers waarin duidelijk wordt aangegeven welk gedrag wel en niet acceptabel is. Op deze manier weten leden en vrijwilligers voor welke normen en waarden de club staat en wordt twijfel weggenomen wanneer iemand ongewenst gedrag bespreekbaar wil maken.
   Communiceer deze gedragscode aan alle leden en vrijwilligers, en eventueel aan de ouders. Laat de gedragscode eventueel ondertekenen door begeleiders en bestuursleden. Zorg ervoor dat de gedragscode regelmatig terugkomt tijdens bijeenkomsten, lessen en/of trainingen. Moedig open communicatie aan tussen leden en begeleiders.
4. Vakkundig geschoolde begeleiders
   Zorg voor voldoende toezicht tijdens activiteiten. Zorg er daarnaast voor dat begeleiders, docenten en trainers beschikken over de juiste kwalificaties en regelmatig bijscholing volgen zowel op vakinhoudelijk gebied, als op het herkennen en adequaat reageren op signalen van onveiligheid.

Wanneer je als vereniging aan de slag gaat met je sociale veiligheid, is het dus van belang om de specifieke situatie in kaart te brengen en om aan de vier basiseisen te voldoen. Om dit zo goed en effectief mogelijk te doen, gelden enkele randvoorwaarden:

• Tijdspad en voortgang: Stel een realistisch tijdspad op voor de uitvoering van de verschillende maatregelen, met duidelijk gedefinieerde deadlines en verantwoordelijkheden. Bekijk periodiek, bijvoorbeeld tijdens bestuursvergaderingen of een ALV, hoe het met een specifiek thema gesteld is (zoals pestgedrag, meldingen bij de vertrouwenspersoon of het ervaren gevoel van sociale veiligheid).
• Budget en middelen: Wijs voldoende budget toe voor het implementeren van de genoemde maatregelen, inclusief kosten voor trainingen, workshops, en het aannemen van vertrouwenspersonen indien nodig. Maak gebruik van bestaande middelen zoals subsidies, fondsen en samenwerkingen met lokale organisaties.
• Communicatie: Zorg voor transparante communicatie over de verschillende maatregelen en de voortgang ervan naar alle betrokkenen binnen de vereniging. Moedig open communicatie aan en sta open voor vragen en feedback.

Verenigingen kunnen vanuit verschillende hoeken worden ondersteund bij hun aanpak van de sociale veiligheid. Zo kun je als vereniging altijd terecht bij de gemeente om samen te werken aan het fundament van een veilige vereniging, en zijn er verschillende subsidiemogelijkheden.

• Gratis VOG: De Regeling Gratis VOG is een samenwerking tussen de koepelorganisaties van vrijwilligersorganisaties van de sport, bij de kerken en overige vrijwilligersorganisaties, het CIBG en Justis. Dankzij regeling is het aanvragen van VOG's voor veel vrijwilligers kosteloos.
• Centrum Veilige Sport Nederland: Het CVSN is een van de plekken in de sport waar signalen en meldingen uit de hele sport besproken kunnen worden. Zij beschikt over een poule van vertrouwenspersonen die jou als persoon kunnen begeleiden bij incidenten, en bij het omgaan met zowel slachtoffers als beschuldigden. Daarnaast beschikt het CVSN over veel informatie voor de vereniging, en kan zij verenigingen gratis ondersteunen bij hun aanpak. Denk daarbij aan het opzetten van gedragsregels en het voldoen aan de voorwaarden voor de gratis VOG’s.
• Vitaliteitsakkoord: In de gemeente Montfoort is het thema Vitale Verenigingen een speerpunt in het lokale Vitaliteitsakkoord, waarbij specifiek aandacht is voor de positieve en veilige vereniging. Via dit akkoord zijn er mogelijkheden om kosteloos trainingen te volgen of te organiseren op het gebied van sociale veiligheid. Denk bijvoorbeeld aan: Sportiviteit en respect, Sociaal veilige sportomgeving, Inclusie en diversiteit, of Omgaan met pesten. Daarnaast zijn er subsidiemogelijkheden om te werken aan de geformuleerde doelstellingen.
• Verenigingsondersteuning: Via de gemeente worden combinatiefunctionarissen ingeschakeld voor verenigingsondersteuning. Zij ondersteunen verenigingen door het adviseren van het bestuur over organisatorische en beleidsmatige zaken. Verenigingsondersteuning wordt daarnaast ook vanuit veel sportbonden zelf aangeboden. Zo bestaan er trajecten gericht op de positieve sportcultuur/sociale veiligheid en worden naast sportprofessionals ook pedagogen en juristen ingezet. Via NOC*NSF is een stappenplan te vinden hoe je als vereniging komt tot een veilige en integere omgeving. Hoewel NOC*NSF zich richt op sportclubs, zijn de stappen ook te gebruiken door andere verenigingen.